Tshaka dza Manwalwa a Litheretsha: Tshivenda Grammar
Maá¹…walwa ndi mini
Zwiá¹±alusi zwa ndeme zwa maá¹…walwa.
Vhaá¹…wali vha shumisa maá¹…walwa u dzumbulula mihumbulo yavho yo dzumbamaho.
Nga maá¹…walwa, munwali u a kona u rumela mulaedza kha vhavhali.
Nganea
Nganea ndi maṅwalwa ane a anetshela zwiwo kana tshiwo tsho iteaho. Muṅwali u dodombedza zwo iteaho u bva mathomoni u swika magumoni. Nganea i a thoma fhethu. ho fhambanaho. Sa tsumbo, dziṅwe nganea dzia thoma he dza fhelela hone dza kona u da mathomoni, kana dza thoma mathomoni a mafhungo, kana maṱhakheni a mafhungo. Kha nganea ri pfa mafhungo ane a khou lunzhedzana nga nḓila yo teaho. Muvhali a tshi khou vhala u a kona u zwi pfa uri zwiwo zwi khou bebana. Mudededzi u do ṋanga mugudiswa muthihi uri a vhale a tshi khou vhalela nṱha lune na vhaṅwe vhagudiswa vha kona u zwipfa . Mugudi u do vhala a tshi khou tevhedza zwiga zwa u vhala.
Ḓirama
Aya ndi maṅwalwa ane a ṅwalelwa u tambiwa . Vhaṅwe vha ṅwali vha tshiamba ḓirama vhari ndi litambwa. Muṅwali uri ndi litambwa ngauri zwine zwa khou bvelela zwi tou tambiwa, kana u tanwa. Henefho ri vhudzwa nga vhabvumbedzwa kana vha tambi. Muṅwali u fanela u ṅwala mafhungo awe nga nḓila ine a kona u tambea. Muṅwali ndivho yawe khulwane a si uri ri vhale mafhungo fhedzi, mafhungo awe ri tea u a vhala ra dovha ra kona u a tamba.
Vhurendi
Ndi maṅwalwa ane muṅwali a bvisela vhuḓipfi hawe khagala. Vhurendi ndi mhpo ine a yongo fhiwa muṅwe na muṅwe . u bva afho vhurendi ho ḓisendeka kha u khoḓwa ha vhahali na vhathu vha itaho zwivhuyo. Ho dovha ha ḓisendeka kha u khoḓwa ha zwifuwo, dzithavha, milambo na zwiṅwe. U bva afho u swika zwino vhurendi ho no vha u ṱalusa vhupfa ha zwine muthu a khou zwi pfa nga murahu ha musi muthu o vhona zwenezwo. Muṅwali hafha u dzumbulula zwine a zwi vhona na zwine a zwiḓivha. Murendi luambo lwawe lwo dzumbama lwo ḓala zwifanyiso zwa muhumbulo, zwiga na figara dza muambo. Luambo lushumiswaho kha vhurendi lu a nyanyula lwa dovha lwa sengenedza. Musi tshirendo tshi tshi ṅwalwa hu shumiswa dzi ndima.
Nganeapfufhi
Nganeapfufhi ndi maṅwalwa ane a vha mupfufhi. nganeapfufhi yo ṅwalwa uri i ḓo vhalwa nga tshifhinga tshipfufhi. Mafhungo a nganea a tea u takadza a dovha a sengenedza. Muṅwali u tea u shumisa mirero, maidioma na figara dza muambo.